Planinarska transverzala – Josif Pančić

Planinarska transverzala »Josif Pančić«, ustanovljena je 1999. godine. Osnivač je PSD »Kopaonik« iz Beograda, autor je Jovan Đokić sa saradnicima. Elementi planinarske transverzale su: Pravilnik transverzale, pregledna karta sa ucrtanim stazama i kontrolnim tačkama (KT), opis deonica između KT.

Za pređenu transverzalu dobija se značka transverzale od PSD »Kopaonik« (Beograd). Transverzala ima dve deonice: istočnu i zapadnu, oblika osmice. Ukupna dužina transverzale je oko 46 kilometara.

Istočna deonica ima 5 KT (kontrolnih tačaka) i dužinu 18 km, spuštanje oko 500 metara relativne visine (od 1934 m na 1425m) i neprekidni uspon oko 553 metara (sa 1425m na 1976m). Deonica se može preći za 8-10 časova hoda, sa odmorima od 10 do 30 minuta na kontrolnim tačkama (KT).

Zapadna deonica ima 5 kontrolnih tačaka (KT) i dužinu oko 28 kilometara.

Nema velikih visinskih razlika. Može se obići za 10 do 12 časova hoda, sa odmorima od 10 do 30 minuta kod KT.
Opis transverzale počinje od KT-1, kod planinarskog doma »Kopaonik« (1720m).

Istočna deonica

Od planinarskog doma »Kopaonik« (KT-1) staza vodi severoistično prema planinarskom domu »Rtanj« i na oko 100 metara skreće levo (na sever) prema izvoru Marina voda, gde se stiže za oko 5 minuta. Dalje nastavlja prema ski-žičari »Marina voda« i pravo između drugog i trećeg stuba paralelno sa asfaltnim putem za Srebrnac i Brzeće, na oko 100m). Staza vodi prosekom kroz četinarsku šumu, pored vodovodnih cevi od kaptaže (sa istočne strane), a zatim lzlazi na asfaltni put, kojim treba ići do prevoja Jaram 1788m (Kod polazne stanice ski-žičare za Karaman-Vučak). Staza dalje vodi pored stubova žičare i na kraju žičare vidi se vrh Velika Gobelja (1934m) na kome je radio-televizijski repetitor. Ako pada kiša ili ima rose, bolje je da se ide putem kojim idu vozila za repetitor. Put je označen žuto-belim stubićima za kretanje kada je veliki sneg. Na česmi pored ograde je KT-2. Dužina ove deonice je oko 3 km. Obeležje vrha je sa severoistočne strane. Od KT-2 staza nas dalje vodi severoistočnom padinom, sa blagim padom (travnatom stazom oko 1km) prema ski-žičari Gobelja Greben prema Srebrncu. Odavde se vidi hotel Srebrnac, vrh Željin, Jastrebac i Stara planina. Od izlazne stanice ski-žičare spušta se pored stubova do polazne stanice. Može se ići i ski stazom sa desne strane, jer je lakše hodati po travi. Kod polazne stanice ide se levo, prolazi pored skladišta i izlazi na asfaltni put od Brzeća. Skrenuti levo i ići putem i na oko 200m je oznaka za skretanje desno u travnati teren. Ide se dalje uskim putem u manju šumu, izlazi na livadu i spušta se opet na asfaltni put za Brzeće. Treba ići putem oko 2 km, pored putne službe, ranije je tu bila farma Srebrnac, vidi se po zapuštenim zgradama sa leve strane. Sa puta levo (na istočnoj strani) vidi se selo Brzeće. Na drugoj velikoj krivini skrenuti desno na šumski put (na ulazu ima zelena rampa), Tu se spušta stari makadamski put od Jarma. Ovo su ustvari deonica starog puta od Brzeća za Jaram. Na oko 1 km dolazimo na krivinu udesno, tu su postavljene drvene klupe u okviru rezervata Metođe. Naša staza se spušta levo niz stranu u dolinu potoka. Ubrzo se nailazi na potok i pećinu ili okno napuštenog rudnika iz koga voda izvire. Levo je »svetilište« na oko 1,5 km, a desno je staza za gejzir. Od krivine može se nastaviti putem, posebno ako je mokar teren do ušća potoka od Jarma i Širokog dola. Po prelasku dva potoka, na raskrsnici Gvozdac, treba skrenuti levo i ići niz potok. Na oko 200 metara strelica pokazuje prelaz preko mosta za gejzir hladne vode, gde je KT-3 (na oko 1425m n/v). Mlaz vode iz gejzira dostiže visinu oko 5 metara. Na celom ovom prostoru izgrađene su klupe i nadstrešnice za odmor posetilaca ovog rezervata i »svetilišta«.

Od KT-3 staza dalje vodi do raskrsnice i zatim levim putem do ski-žičare Ledenica i Gvozdac, kroz Široki do. Kod polazne stanice ski-žičare skrenuti levo, šumskim putem, prema grebenu Ledenice (1870mnm), gde je izlazna stanica ski-žičare Bela reka 2 od turističkog naselja Brzeće. Na stubu je KT-4.

Od ove KT otvara se vidik za razgledanje okoline. (Vidi se Brzeće i severoistočne planine).

Od KT-4 staza vodi grebenom, zatim se spušta i blagim usponom vodi jugozapadno prema Karamanu. Sa leve strane je ski-žičara Kneževe bare i Pančićev vrh. (Vide se kupole). Po izlasku na Mali Karaman (1917mnm), gde su izlazne stanice ski-žičare Kneževe bare, Karaman, Mali Karaman i Gvozdac, skrenuti levo, pored velikih gromada kamena, na jug prema Suvom rudištu. Sa desne (severne) strane je vrh Veliki Karaman (Vučji krš 1936mnm), (treći vrh po visini na Kopaoniku), zapadno je planinarski dom »Kopaonik« i Geneks hoteli. Staza se spušta na jug oko 1 km do Pajinog presla (1804mnm), a zatim vodi levo (na istok) putem prema ski-žičari Duboka 1. Kod stubova žičare skrenuti desno (na jug) i pored iste ići strmim usponom oko 2OOm, a zatim skrenuti desno i ići koso prema izlaznim ski-žičarama za Suvo Rudište (1976mnm). Na visokoj piramidi, pored površinskog kopa rudnika gvožđa, je KT-5.

Sa Suvog Rudišta pruža se pogled na planine: Maglić 2386mnm, Durmitor 2522mnm, Prokletije (Ćeravica 2656 mnm), Staru planinu 2169mnm, Šar planinu 2580mnm i druge.

Rudnik nije više u eksploa taciji i zbog opasnosti da se neko usled vetra i nepažnjom oklizne u provaliju, ograđen je žicom.

Od KT-5 može se ići na Pančićev vrh 2017mnm, gde je mauzolej Josifa Pančića.

Od vrha Suvo Rudište treba se spuštati istom stazom; do Pajinog presla, a zatim pravo (severozapadno) kroz šumu, preći ski staze za Karaman, na raskršću ići malo desno i dalje kroz šumu, preko ski-staze ispod žičare Mali Karaman, malo se uspinje i dolazi na raskrsnicu staza za izvor Marina vode (na severu), desno je planinski dom »Rtanj«. Ići levo za planinski dom »Kopaonik«, gde se završava istočna deonica transverzale i overava KT-1.

Zapadna deonica

Od planinarskog doma »Kopaonika« (KT-1) sa južne strane stazom se silazi na asfaltni put za centar turističkog naselja i Jošaničku Banju. Iza ambulante skrenuti levo prema meteorološkoj stanici, nizbrdicom do makadamskog puta, a zatim desno dolazi se do hotela »Bačište«. Dalje ići pored sportskih terena asfaltnim putem prema Rudnici i na oko 200m (kod visokonaponskog dalekovoda) skrenuti desno na šumski put. Staza je uporedo sa dalekovodom i na oko 2OOm skreće desno, prolazi ispod dalekovoda i ide uporedo oko 200m, a zatim skreće desno u gustu šumu. Nakon 200m izlazi se na novi šumski put od sela Lisine za Sunčanu dolinu. Skrenuti levo (na severozapad) pored Čukare (1525mnv).

Ranija staza ide pravo na zapad i povremeno skreće na jug i jugozapad, spušta se pored potoka i nakon jednog časa može se izaći na Ladište, prelazi se potok i skreće levo na šumski put u koji ubrzo sa leve strane ulazi još jedan šumski put.

Obe staze dovode do baraka za šumske radnike i konje, gde se možete zaštititi od kiše i odmoriti. Dalje ići putem i na prvoj raskrsnici puteva iz četiri smera, skrenuti desno (jedini markirani put). Ovim putem se za oko 30 minuta stiže na Jablanovu ravan. Naša staza transverzale skreće desno, a putem markirana staza vodi pored Barske reke za česmu, kod napuštene strugare (za 20 minuta) i dalje dolinom Barske reke za napušteni rudnik Suva ruda i Semeteško jezero (za oko 2 časa). Kontrolna tačka (KT-6) je na drvetu posle prelaska malog potoka i livade.

Od KT-6 staza vodi pravo na sever, kroz gustu šumu, šumskom stazom, sa srednjim usponom, može da se stigne za oko 1 čas kod Hajdučke vode, pored asfaltiranog puta od Jošaničke banje za Kopaonik. U blizini nema izvora. Na ovom mestu pravi se pauza oko 30 minuta. Staza na oko 50 metara skreće levo i ulazi u šumu i paralelno sa asfaltiranim putem na severozapad dovodi nas do raskrsnice (1514mnm). Na ovom mestu se spaja markirana staza za Semeteško jezero. Od raskrsnice na oko 400m je izvor vode. Levo od raskrsnice (severozapadno) je šumski put i markirana staza (staza br. 4) oko Jadovnika do Leskove vode i Kozjih stena.

KT-7 je levo u šumi na velikoj steni gde je obeležje iz NOB-a. Na ploči piše: „Ovde je formiran kopaonički partizanski odred – »Todor Miličević«”. Pored staze za Semeteško jezero (na oko 400m) nalazi se izvor vode. Levo od staze transverzale je markirana staza 46, koja vodi oko Jadovnika, do Leskove vode i Kozjih stena, zatim do vrha Kukavice i veza sa stazom transverzale i stazom 1 od Jošaničke Banje.

Od KT-7 staza vodi na severozapad, preko livada (markacija je na retkom kamenju) i dovodi nas na greben Jadovnika. Odavde se vide podkopaonička sela na zapadu i Ibarska dolina kod Raške i vrh Kukavica 1726m. Dalje grebenom na severozapad na Kukavicu gde je KT-8. Sa ovog vrha pruža se pogled na sve strane (istočno je Velika Gobelja, jugoistočno Pančićev vrh itd.).

Od KT-8 treba se vratiti oko 200 m stazom kojom ste došli, zatim levo (na istok), preko livada, levo je šuma. Silazi se padinom, kroz malu šumu, opet na livadu, gde ćete ugledati ploču Miodragu Đorđeviću (1924-1993.god). Nastaviti blago spuštanje do kolibe. Od kolibe ići stazom desno, pored izvora, zatim levo i za 5 minuta stiže se na asfaltni put, pre mosta na Samokovskoj reci. Ispod podvožnjaka je mala česma.

Ovde se može završiti dnevni obilazak i autostopom ili drugom vrstom prevoza doći do planinarskog doma koji je odavde udaljen oko 10km.

Staza dalje vodi levo asfaltnim putem za Jošaničku Banju (severno) i na oko 1 km staza skreće desno (na istok), ulazi u šumu i blago se penje prema severoistoku i šumskim putem stiže do KT-9, koja je na blokovima stena na Pašinom bačištu. Od KT-9 staza vodi dalje kroz Čadorište (oko 2 km) izlazi na šumski put, prelazi ga u pravcu jugoistoka i dalje šumskim putem (posle prelaska ovog puta na jednom kamenu piše: »Baba Verin Vrgo«), preko doline, potoka, levo opet šumskim putem i izlazi na livade, Rvatske bačije.

Na kamenu iznad puta je KT-10. Desno (južno) su Lisičije stene, Dražina voda i Markove stene.

Od KT-10 staza vodi preko livada (na jugoistok) na kolski put, koji prolazi sa južne strane Male Gobelje i Velike Gobelje na prevoj Jaram. Od Jarma dalje asfaltnim putem za centar turističkog naselja. Na oko 1 km skrenuti levo na šumski put, koji će vas dovesti do Marine vode i planinarskog doma »Kopaonik«.